انواع کولیس برای اندازه گیری دقیق قطعات تولیدی یا هر چیزی که می خواهیم اندازه بگیریم به کار می رود. انواع مختلف کولیس ها، بر حسب شکل ظاهری، کاربرد (مثل کولیس ارتفاع سنج، کولیس عمق سنج، کولیس شیارسنج، کولیس شعاع سنج و…)، دﺳﺘﮕﺎه یکاهای اندازه گیری یا سیستم های اندازه گیری (مثل سیستم متریک و اینچی) دسته بندی می شوند که عبارتند از:
- کوليس ورنیه (ورنيه دار)
- کولیس ساعتی (عقربه‌ای)
- کولیس دیجیتال
در ادامه مقاله به توضیح مختصری از انواع کولیس در صنعت، یعنی همه کولیس های ورنیه (ورنيه دار)، کولیس های ساعتی (عقربه‌ای) و کولیس های دیجیتال و انواع آن ها خواهیم پرداخت و به سوالاتی چون، کمیت کولیس چیست؟، در چه شغل هایی از کولیس استفاده می شود؟، جواب داده و شما خواننده گرامی می توانید بعد از خواندن این مقاله اجزای کولیس را نام ببرید، انواع کولیس از نظر دقت را بشناسید، به خواندن کولیس و اجزای کولیس های مختلف مسلط شوید و به نمونه سوالات کولیس های مختلف جواب دهید و به راحتی بتوانید با سرچ های خوب قیمت کولیس را بدست بیاورید.
کولیس های ورنیه (ورنیه دار)
کولیس های ورنیه (ورنیه دار) خود به انواع مختلفی، مثل کولیس ورنیه معمولی، کوليس ورنيه ارتفاع سنج، کوليس ورنيه عمق سنج و … می شوند. همچنین از نظر سیستم اندازه گیری، می توان به کولیس های میلیمتری و اینچی را نام برد که برای آشنا شدن با نحوه خواندن انواع کولیس میلیمتری، از نظر دقت اندازه گیری، اینجا کلیک کنید و برای آشنا شدن با نحوه خواندن انواع کولیس اینچی، از نظر دقت، اینجا کلیک نمائید. در ادامه مقاله به شناختی کامل از انواع کولیس های ورنیه، به همراه محل کاربرد آن ها خواهیم پرداخت.
کولیس ورنیه معمولی
کولیس ورنیه معمولی میلیمتری و اینچی، از وسایل و ابزار های عمومی کارهای فنی و کارخانه های صنعتی و تولیدی برای اندازه گیری های داخلی و خارجی قطعات و محصولات می باشند. البته که برای تولید کارهای سری و انبوه باید از سیستم ها و وسایل اندازه گیری استفاده کرد که، استفاده از آن راحت و سریع باشد و نیاز به دقت زیاد، نسبت به زمان تولید نباشد. مثلا انتخاب گیج های مختلف اندازه گیری (گیج های سوراخ، اژدر دهان، شیار و…)، کولیس های دیجیتال یا ساعتی انتخابی مناسب برای این کار می باشد که در ادامه به صورت مفصل به آن ها نیز پرداخته خواهد شد. شکل زیر اندازه گیری داخلی و خارجی و چرخاندن شاخک های کولیس داخل قطعه کار برای تست دایره کامل بودن و نداشتن عیب ماشین (مثل تراش دستی، سی ان سی – cnc و…)، هنگام تولید می باشد.
کوليس ورنيه ارتفاع سنج (Vernier height gauge)
برای اندازه گیری ارتفاع قطعات، از کولیس ورنیه ارتفاع سنج استفاده می شود.
اجزای کولیس یا ساختمان کولیس های ورنیه ارتفاع سنج نیز مثل کولیس های ورنیه معمولی از قسمت های مختلفی تشکیل شده است که می توانید با کلیک روی عنوان های زیر هر کدام را مطالعه کنید.
اولین قسمتی که در این نوع کولیس به چشم می خورد و برای جابجایی از این قسمت استفاده می شود، پایه آن است که، برای سبک و ارزان شدن محصول نهایی معمولا آن را توخالی می سازند. در این حالت هم پرداخت نهایی محصول از نظر ساخت راحت تر خواهد شد و هم این که سطح اتکا کم شده و به میزکار سنگی یا فلزی (صفحه صافی) نمی چسبد. برای جابجایی کولیس های ارتفاع سنج بهتر است از پایه گرفت، بلند کرده و جابجا کرد.
دیگر قسمت ها یا اجزای کولیس ورنیه ارتفاع سنج عبارتند از:
- انواع پیچ های اتصال، تنظیم لقی و کشویی
- دارای خط کش با تقسیم بندی اینچی و میلیمتری
- شاخک اندازه گیری که، معمولا از جنس های مقاوم برای جلوگیری از سایش انتخاب می شود.
- دارای یک مهره واسط بين کشوی حرکتی و مکانيزم برای جابجایی کم می باشد.در این حالت برای استفاده از این قسمت، پيچ قفل اين مکانيزم را سفت کرده و پيچ کشوی را شل می کنیم.
شکل زیر کوليس ورنيه ارتفاع سنج را به همراه نمونه قطعه اندازه گیری نشان می دهد.
کوليس ورنيه عمق سنج (Vernier depth gauge)
برای اندازه گیری عمق قطعات کولیس ورنیه عمق سنج مورد استفاده می باشد.
اجزای کولیس های ورنیه عمق سنج نیز مثل کولیس های ورنیه معمولی و کولیس های ورنیه ارتفاع سنج از قسمت های مختلفی تشکیل شده است، که بیشتر با کولیس ورنیه معمولی یکی می باشد. شکل زیر کوليس ورنيه عمق سنج به همراه نمونه کاربرد آن را نشان می دهد.
انواع دیگر کوليس ورنيه
علاوه از کولیس های ورنیه که بالا شمرده شد، کولیس های دیگری نیز وجود دارند که هر کدام، متناسب با محل استفاده در شکل ظاهر و کاربردی متفاوت تولید می شود. عمده کولیس های ورنیه در شکل زیر می باشند که متناسب با شماره آن ها توضیح داده می شوند.
1- کوليس فک چرخان (کولیس فک گردان)
فک ثابت کوليس فک چرخان (کولیس فک گردان) را می توانیم بچرخانیم و تحت هر زاویه ای که متناسب با محصول یا جایی که عمل اندازه گیری را انجام می دهیم قرار دهیم. کوليس فک چرخان (کولیس فک گردان) برای اندازه گیری فاصله محورها و سوراخ ها مورد استفاده می باشد. این نوع کولیس ها با توجه به نیم کره بودن سر فک ثابت، راحتی کار را فراهم می آورد. شکل زیر کوليس فک چرخان (کولیس فک گردان) دیجیتال (Rotatable Jaw Digital Calipers) را با نمونه اندازه گیری کاربردی آن نشان می دهد.
2- کوليس فک کشویی
فک ثابت کوليس فک کشویی، بلندتر می باشد و می توانیم این فک را در جهت عمودی جابجا کنیم. از کوليس فک کشویی می توان برای اندازه گیری پله ها، سوراخ ها و… غیر هم سطح می توان استفاده کرد. در شکل زیر کوليس فک کشویی ورنیه دار، کوليس فک کشویی ساعتی (عقربه دار)، کوليس فک کشویی دیجیتال نشان داده شه است.
3- کوليس عمق سنج (جای خار)
کوليس عمق سنج (جای خار)، برای سنجش عمق مورد استفاده می باشد. با این تفاوت که با توجه به کوچک بودن سر این نوع کولیس عمق سنج نبست به کولیس عمق سنج قبلی، برای تعیین عمق جاهای کوچک، مثل جای خار استفاده می باشد.
4- کوليس با فک ميله ای
کوليس با فک ميله ای، با توجه به میله های استوانه ای که دارد، برای اندازه گیری محور تا محور سوراخ ها مورد استفاده می باشد. کولیس های دیجیتال کوليس با فک های مختلف، برای اندازه گیری محور تا محور سوراخ ها (Center Hole Distance Measurement Digital Calipers) را می توانید در شکل زیر ببینید. در شکل زیر دو مدل مختلف کولیس ورنیه و کولیس دیجیتال، از این نوع کولیس ها را می بینید.
5- کوليس فک پهن
از کوليس های فک پهن می توان برای اندازه گیری قطعات منعطف و انعطاف پذیر به راحتی استفاده کرد. از این کولیس های برای اندازه گیری محصولات اسفنجی، لاستیکی و… می توان استفاده کرد.
6- کوليس های فک چاقويی
فک های کولیس های فک چاقویی، بلند و باریک بوده و برای اندازه گیری شیارها، گلوئی ها و… مورد استفاده می شود.
7- کوليس اندازه گیری شیار (داخلی و خارجی)
با توجه به نوع ساخت کوليس اندازگیری شیار (داخلی و خارجی)، این کولیس (شیارسنج داخلی) برای اندازه گیری شیارهایی که در دسترس نیست و داخل قطعات است مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین شیارسنج خارجی برای اندازه گیری شیارهای خارجی مورد استفاده می باشد. در شکل زیر انواع کولیس شیارسنج داخلی و خارجی، یعنی کولیس ورنیه دار، کولیس ساعتی (عقربه دار) و کولیس دیجیتال نشان داده شده است.
8- کوليس نوک تیز
کوليس نوک تیز، معمولا برای جاهایی که دارای سوراخ های ریز بوده، یا مثلا قبل از عمل سوراخ کاری برای سنبه زنی مورد نیاز باشد، استفاده می شود.
9- کوليس چرخ دنده
برای اندازه گیری ضخامت دندانه روی دایره گام چرخ دنده ها از کولیس های چرخدنده استفاده می شود. این نوع کولیس ها از دو کولیس افقی و عمودی تشکیل شده است که از کولیس عمودی برای تنظیم ارتفاع کولیس و از کولیس افقی برای ضخامت روی دایره گام استفاده می شود.
10- کولیس شعاع سنج
از کولیس های شعاع سنج، می توان برای اندازه گیری شعاع قطعات استفاده می شود. در شکل زیر نمونه ای از استفاده کاربردی این کولیس را می توانید ببینید.
کولیس ساعتی یا عقربه ای
انواع کولیس ساعتی یا عقربه ای نیز مثل کولیس ورنیه معمولی می باشد، با این تفاوت که دارای صفحه مدرج و مکانیزم عملکردی چرخ و شانه می باشد و خواندن اندازه با این کولیس ها به مراتب به دقت کمتری نیاز دارند. در مقاله انواع کولیس‌های ساعتی (عقربه‌ای) و نحوه خواندن کولیس ساعتی، درباره انواع کولیس های ساعتی (عقربه ای) و نحوه خواندن آن ها به صورت کامل و مفصل توضیح داده شده است. شما دوست عزیز می توانید برای آشنایی بیشتر با این کولیس ها روی عنوان مقاله کلیک نمائید.
کوليس ديجيتال یا الکترونیک
همان طوری که از نام این نوع کولیس ها نیز مشخص می باشد، سیستم عملکردی آن ها الکترونیکی بوده و در برابر تغییر اندازه حساس و کلا ضربه پذیر و آسیب پذیرتر از کولیس های ورنیه و کولیس های ساعتی می باشند. دقت این کولیس ها 0.01 میلیمتر و 0.001 اینچ می باشد.
اجزای کوليس ديجيتال یا الکترونیک
قسمت های مختلف یا اجزای کوليس ديجيتال یا الکترونیک در کل شبیه به کولیس های ورنیه و کولیس های ساعتی بوده، و از موارد متفاوت عبارتند از:
- دارای صفحه نمایشگر اعداد
- کليد روشن وخاموش کردن (ON /OFF)
- کليد عوض کردن سیستم اندازه گیری (inch/mm)
- کليد صفر (ZERO)
- کليد هولد یا نگهدارنده اعداد (HOLD)
در شکل زیر قسمت های مختلفی که در بالا به آن ها اشاره شد را می توانید ببینید.
دوستان عزیز توجه نمائید که انواع کولیس ها نسبت به محل استفاده و شرکت های تولید کننده زیاد می باشند و در این مقاله تعدادی از آن ها را معرفی کردیم و در ادامه بعضی دیگر از آن ها را معرفی خواهیم کرد. اما برای این که همه انواع کولیس را بشناسیم و کار با آن ها را بلد باشیم، باید در قالب کارآموزی و کار در شرکت های مختلف به این مهم به صورت عملی بپردازیم.
کولیس فک بلند
در شکل زیر کولیس فک بلند با محل کاربرد را می بینید.
کولیس فک متغیر
در شکل زیر نیز کولیس فک متغیر را برای اندازه گیری جاهای مختلف را می بینید.
در شکل زیر نیز کولیسی متفاوت با فک متغیر سرکروی و سرمخروطی با نمونه محل کاربرد را برای اندازه گیری را می بینید.
در شکل زیر نیز کولیس های مختلف دیگر با محل کاربرد مختلف را می بینید.
تفاوت کولیس ورنیه (ورنيه دار)، کولیس ساعتی (عقربه‌ای) و کولیس دیجیتال
عمده تفاوت بین کولیس های ورنیه (ورنيه دار)، کولیس های ساعتی (عقربه‌ای) و کولیس های دیجیتال در سیستم اندازه گیری می باشد که در کولیس های ورنیه (ورنيه دار) و کولیس های دیجیتال با خریدن یک کولیس هم سیستم میلیمتری را داریم و هم سیستم اینچی را (البته بسته به مارک، ولی اکثرا دارند که می توانیم موقع خرید انتخاب نمائیم). ولی در کولیس های ساعتی (عقربه‌ای) باید میلیمتری و اینچی را جدا تهیه کنیم.
تفاوت ظاهری کولیس ورنیه (ورنيه دار)، کولیس ساعتی (عقربه‌ای) و کولیس دیجیتال
دیگر تفاوت مهم این که، در همه کولیس های ورنیه، ساعتی و دیجیتال، مثل کولیس ورنیه معمولی و کولیس ارتفاع سنج و کولیس عمق سنج که به صورت مفصل به آن ها پرداخته شد، شاید اجزای یکسانی نداشته باشند و کلا دارای طرح های مختلف و با اجزایی متفاوت باشند.
تفاوت از نظر خواندن کولیس ورنیه (ورنيه دار)، کولیس ساعتی (عقربه‌ای) و کولیس دیجیتال
از نظر خواندن کولیس ورنیه، کولیس ساعتی و کولیس دیجیتال و در کل انواع کولیس، در سیستم متریک و اینچی یکسان می باشند که به صورت کاملا مفصل در مقاله هایی که بالا اشاره شد، با مثال های کاربردی در مقالات جداگانه به آن ها پرداخته شه است که می توانید بخوانید.
اصول صحیح کار با انواع کولیس
اصولی که در کار با انواع کولیس هایی ورنیه، کولیس های ساعتی و کولیس های دیجیتال باید آن را رعایت کنیم، ا حدکثر استفاده و نیز استفاده درست را از این وسیله داشته باشیم و بدانیم عبارتند از:
انتخاب کولیس مناسب
– با توجه به سیستم اندازه گیری مورد نظر، کولیس اینچی یا میلیمتری مناسب را برای اندازه گیری انتخاب نمائید.
چک کردن از نظر سالم بودن
– خطای کولیس را با بستن کامل آن بدست بیاورید و مناسب با آن، با عدد اصلی جمع کنید و یا کم کنید.
– کولیس را نظر سالم بودن، عملکرد و کالیبره بودن چک کنید (ﺧﻄﺎﻫﺎی اﺗﻔﺎﻗﯽ وسایل اندازه گیری و خطاهای روشمند وسایل اندازه گیری)، چرا که در کیفیت قطعات یا محصولات تولیدی تاثیر مستقیمی دارد.
– با اجزای کولیس، مثل پیچ قفل درست استفاده کنید. (نه زیاد شل باشد و نه زیاد سفت)
– در کولیس های ورنیه، باید از همراستا بودن صفر ورنیه با صفر خط کش اطمینان حاصل کنید. برای کولیس های ساعتی یا عقربه ای نیز باید از تطابق عقربه بزرگ بر صفر صفحه بزرگ اطمینان حاصل نمائید. در کولیس های دیجیتال هم باید از صفر آن و سالم بودن به همین شکل اطمینان حاصل نمائید.
نگهداری کولیس
– کولیس را از نظر گرد و خاک و روغنی بودن چک کنید و با پارچه مناسب و نرم همیشه تمیز و در جعبه مخصوص نگه دارید. (مقاله انواع خطا در وسایل اندازه گیری)
– برای کولیس های دیجیتال شارژ بودن باتری یا داشتن باتری برای آن ها را چک کنید و در استفاده از دکمه های مختلف سعی کنید زیاد فشار وارد نیاورید.
نحوه کار با کولیس
– کولیس را طوری در دست بگیرید که خط کش اصلی دقیقا پشت آن باشد و با انگشت شست، شستی کولیس را روی کشوئی حرکت دهیم. در صورت نیاز به گرفتن کولیس با دو دست، با دست چپ باید فک ثابت را بگیرید. برای چپ دست ها نیز کولیس هایی خاص دارند که مناسب آن ها برای خواندن مناسب طراحی شده است و باید موقع خرید دقت کنید.
– در اندازه گیری از قسمت پهن وسط کولیس استفاده شود. (مگر برای شیارها و گلوئی ها که از قسمت چاقویی کولیس باید استفاده شود.)
– برای اندازه گیری دقیق تر، بهتر است، کولیس را مایل در دست بگیرید، تا سطح درگیری با قطعه کار افزایش یابد.
– موقع خواندن هر نوع کولیسی، مخصوصا کولیس ورنیه به صورت عمود باید به آن نگاه کنید.
– برای اندازه گیری خارجی قطعات، ابتدا باید کولیس را بیشتر از اندازه قطعه یا محصول مورد نظر برای اندازه گیری باز کرده و سپس کولیس را به آن بچسبانیم و اندازه را بخوانیم. برعکس برای اندازه گیری داخلی، باید شاخک های کولیس را تا جایی ببندیم که بتواند در داخل قطعه کار قرار بگیرد و بعدا با چسباندن شاخک ها اندازه را بخوانیم.
– مقدار نیرو و فشار وارده به کولیس در هنگام اندازه گیری نباید به اندازه ای باشد که کولیس زود مستهلک شود.
نحوه کار با کولیس روی ماشین
– برای اندازه گیری صحیح قطعات، باید کلا یا کولیس را داخل قطعه کار بچرخانیم، یا این که قطعه کار را چرخانده و کولیس را از چند نقطه مختلف اندازه گیری نمائیم. این کار برای یکسان بودن اندازه دورتادور یا در اصطلاح اندازگیری دور بودن و در واقع کشف ایراد ماشین، دستگاه یا ابزازی است که با آن کار می کنیم. با این کار مشکل مربوطه را کشف کرده و به رفع ایراد آن می توانیم کمک کنیم.
– هنگام اندازه گیری روی دستگاه یا ماشین ابزار می توانیم، اندازه گیری را انجام داده و با قفل کردن پیچ یا در صورت مهارت زیاد بدون قفل کردن، کولیس را روبروی خود قرار داده و به صورت عمود اندازه را بخوانید.
ویدیو آموزش کار با کولیس های مختلف
ویدیو آموزش کار با کولیس های مختلف را اینجا کلیک کنید و ببینید.
منابع
کتاب اندازه گیری دقیق
مقاله تخصصی قبلی سایت آگهی تخصصم اینه – معرفی سایت های تخصصی آنلاین (مقاله ۲۰ کلینیک تخصصی آنلاین کودکان و نوزادان کشور) را می توانید با کلیک روی عنوان آن بخوانید.
شرایط نوشتن و فرستادن مقاله در سایت تخصصم اینه را (اینجا) مشاهده نمایید.
برای دریافت مقالات بعدی سایت ایمیل خود را در فرم زیر وارد کنید.
لینک کوتاه مقاله برای انتشار در شبکه های مختلف اجتماعی
https://takhasosameine.ir/?p=13879
اینستاگرام و تلگرام ایده، نوآوری، خلاقیت و تکنولوژی ما هست
